چرا دنده ماشین از جا می‌پرد؟ | دلایل از جا پریدن دنده

رانندگی با خودرو یکی از لذت‌بخش‌ترین تجربیات زندگی است، اما وقتی دنده ماشین از جا می‌پرد، این حس خوب به یک کابوس تبدیل می‌شود! موتور خودرو نیروی لازم برای حرکت به جلو را فراهم می‌کند، اما در اصل این گیربکس است که سرعت را بر اساس خواسته راننده تنظیم کرده و قدرت را به چرخ‌ها منتقل می‌کند. اگر گیربکس در حین تعویض دنده دچار لرزش شود یا به سختی جابجا گردد، این نشانه‌ای است که باید به آن توجه کنید؛ چرا که ممکن است نشان‌دهنده نیاز به تعمیرات باشد. در چنین شرایطی، زمان آن رسیده که گیربکس را بررسی کنید. حتی اگر تعویض دنده به خوبی انجام شود، امکان داشته در زمان گاز دادن، دنده از جا بپرد. این مشکل اگر به موقع حل نشود، به تدریج وخیم‌تر خواهد شد.

از جا پریدن دنده ماشین به دلایل مختلفی روی می‌دهد که می‌تواند از مشکلات جزئی و قابل حل، تا مسائل جدی و پرهزینه باشد. در تازه‌ترین مقاله مجله باماشین، به بررسی دلایل از جا پریدن دنده ماشین خواهیم پرداخت. اگر شما نیز با این مشکل مواجه هستید، با ما همراه گردید تا با دلایل آن آشنا شده و پاسخ این سوال که چرا دنده ماشین از جا می‌پرد؟ را بخوانید.

یکی از مشکل‌هایی که در خودروهای دنده دستی رخ می‌دهد، پریدن دنده است که به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. این عوامل که شامل مواردی همچون مشکلات گیربکس، کمبود روغن دنده، خرابی کلاچ، ساییدگی یا آسیب در چرخ دنده‌ها، وجود بلبرینگ‌های خراب و سایش و پارگی در اجزای داخلی گیربکس هستند، می‌توانند به تنهایی یا به صورت ترکیبی باعث از جا پریدن دنده ماشین شوند. در ادامه مهم‌ترین دلایل این مشکل را توضیح می‌دهیم.

پریدن دنده خودرو، مشکلی است که معمولاً به فرسودگی یا آسیب دیدگی قطعات داخلی گیربکس مربوط می‌شود و می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. گیربکس وظیفه دارد نیروی تولید شده توسط موتور را به چرخ‌ها انتقال داده و نسبت دنده‌ها را برای ایجاد گشتاور مناسب تنظیم کند. در حالت ایده‌آل، دنده‌ها باید به طور کامل و ایمن درگیر شوند تا انتقال نیرو به صورت پیوسته و بدون لغزش صورت پذیرد. اما وقتی دنده‌ها به درستی درگیر نشده و از جای خود خارج می‌شوند، اصطلاحاً گفته می‌شود که دنده پریده است.

یکی از دلایل اصلی پریدن دنده ماشین، فرسودگی یا آسیب دیدگی دنده‌های داخل گیربکس است. دنده‌ها به مرور زمان و تحت فشار و اصطکاک زیاد، دچار ساییدگی می‌شوند. این ساییدگی باعث می‌شود که لبه‌های دنده‌ها تیز و ناهموار شوند و نتوانند به طور کامل با یکدیگر درگیر شوند. در نتیجه، با کوچک‌ترین لرزش یا تغییر ناگهانی در بار، دنده از جای خود خارج خواهند گشت. علاوه بر دنده‌ها، فرسودگی یا خرابی کشویی دنده نیز می‌تواند باعث پریدن دنده شود. کشویی دنده وظیفه دارد سرعت چرخش دنده‌ها را قبل از درگیر شدن یکسان کند تا از ضربه و سایش جلوگیری به عمل آورد. اگر کشویی دنده به درستی کار نکند، دنده‌ها با سرعت‌های مختلف درگیر می‌شوند و احتمال پریدن دنده افزایش می‌یابد.

علاوه بر موارد فوق، خرابی یا فرسودگی میل ماهک‌ها و اهرم‌های تعویض دنده نیز عامل دیگری در پریدن دنده به شمار می‌روند. میل ماهک‌ها وظیفه دارند دنده‌ها را در جای خود نگه دارند و از حرکت آن‌ها جلوگیری کنند. اگر میل ماهک‌ها خم شده یا دچار خوردگی شوند، نمی‌توانند دنده‌ها را به درستی درگیر نگه دارند و دنده به راحتی از جای خود خارج می‌شود. همچنین، شل شدن یا فرسودگی بوش‌ها و اتصالات اهرم‌های تعویض دنده می‌تواند باعث ایجاد لقی و حرکت اضافی در سیستم تعویض دنده شود که این امر نیز احتمال پریدن دنده را افزایش می‌دهد.

یکی از مهم‌ترین دلایل پریدن دنده ماشین به گیربکس برمی‌گردد که به احتمال فراوان یا مشکل از درون آن بوده و یا اتصالات گیربکس نیاز به بررسی و تنظیم دارند.

مورد دیگر اینکه از جا پریدن دنده ماشین می‌تواند ناشی از مشکلات مکانیکی در سیستم کلاچ نیز باشد. کلاچ وظیفه دارد ارتباط بین موتور و گیربکس را قطع و وصل نموده تا امکان تعویض دنده به نرمی و بدون ضربه فراهم شود. اگر کلاچ به درستی عمل نکند، دنده‌ها به طور کامل درگیر نمی‌شوند و احتمال خروج آن‌ها از جای خود افزایش می‌یابد.

یکی از شایع‌ترین مشکلات کلاچ که منجر به پریدن دنده می‌شود، فرسودگی یا خرابی صفحه کلاچ است. می‌دانیم که صفحه کلاچ یک قطعه اصطکاکی هست که به مرور زمان و در اثر استفاده مداوم دچار ساییدگی می‌شود. وقتی صفحه کلاچ نازک می‌شود، نمی‌تواند به طور کامل با دیسک کلاچ درگیر شود و در نتیجه نیروی موتور به درستی به گیربکس منتقل نمی‌شود. این امر باعث شده که دنده‌ها به سختی تعویض شوند و احتمال پریدن دنده افزایش یابد. علاوه بر این، تنظیم نبودن سیم کلاچ یا وجود هوا در سیستم هیدرولیک کلاچ نیز اختلال در عملکرد کلاچ را شکل داده و در آخر منجر به پریدن دنده می‌گردند.

وجود نقص و اشکال در سیستم اهرم تعویض دنده هم عامل دیگری است که می‌تواند منجر به پریدن دنده در خودرو شود. این سیستم، مجموعه‌ای از قطعات مکانیکی است که ارتباط بین دسته دنده و گیربکس را برقرار می‌نماید. هرگونه اختلال در عملکرد این سیستم می‌تواند منجر به عدم انتقال صحیح دستور راننده به گیربکس و در نتیجه، خارج شدن دنده از جای خود شود.

در این راستا، لقی و فرسودگی بوش‌ها و اتصالات اهرم تعویض دنده از جمله عواملی هستند که می‌توانند سبب بروز این مشکل در ماشین شوند. وجود لقی در این اتصالات باعث شده که حرکت دسته دنده به درستی به گیربکس انتقال پیدا نکرده و دنده به طور کامل در جای خود قفل نشود. علاوه بر این، خم شدن یا آسیب دیدن میل ماهک‌ها نیز که بالاتر اشاره داشتیم هم، می‌تواند در پریدن دنده نقش بسیاری داشته باشد؛ زیرا در صورتی که این قطعات دچار آسیب شوند، نمی‌توانند دنده‌ها را به درستی درگیر نگه دارند.

تصور کنید قلب تپنده ماشین شما یعنی گیربکس، به منظور عملکرد صحیح و روان به جریانی مداوم از "خون" نیاز دارد؛ حال این خون، همان روغن گیربکس است. روغن گیربکس نه تنها وظیفه روانکاری قطعات متحرک را بر عهده دارد، بلکه به خنک کردن و محافظت از آن‌ها در برابر سایش و خوردگی نیز کمک می‌کند. حال اگر این مایع حیاتی به اندازه کافی در دسترس نباشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ درست مانند مفاصلی که بدون مایع مفصلی خشک و دردناک می‌شوند، قطعات گیربکس نیز در غیاب روغن کافی، با اصطکاک شدیدی روبرو می‌گردند. این اصطکاک نه تنها باعث افزایش حرارت و استهلاک قطعات می‌شود، بلکه اختلال در عملکرد صحیح دنده‌ها را فراهم نموده و در نهایت، پریدن آن‌ها از جای خود را مشاهده خواهیم کرد.

به بیان ساده‌تر، دنده‌ها برای درگیر شدن صحیح و انتقال نیرو به روان مطلوب نیاز دارند، و کمبود روغن این امکان را از آن‌ها سلب می‌کند. در نتیجه، دنده‌ها به درستی چفت نمی‌شوند و تحت فشار، احتمال خروج آن‌ها از جای خود بالا می‌رود.

تنظیم نادرست دنده‌ها در گیربکس، وضعیتی است که در آن موقعیت و زاویه قرارگیری دنده‌ها نسبت به یکدیگر بهینه نبوده و با مشخصات فنی تعیین شده توسط سازنده مطابقت ندارد. این عدم تنظیم، فرآیند درگیری کامل و صحیح دنده‌ها را مختل کرده و از جا پریدن دنده ماشین را می‌تواند در پی داشته باشد. به عبارت دیگر، دنده‌ها به درستی در هم قفل نمی‌شوند و تحت فشار ناشی از انتقال نیرو، از جای خود خارج می‌شوند. به طور خاص، تنظیم نادرست دنده‌ها می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:

• فرسودگی یا آسیب‌دیدگی دنده‌ها: با گذشت زمان و استفاده مداوم، دنده‌ها دچار ساییدگی، خوردگی یا شکستگی خواهند شد. این تغییرات در شکل و ابعاد دنده‌ها، تنظیم صحیح آن‌ها را بر هم می‌زند.
• تنظیم نادرست میل ماهک‌ها: میل ماهک‌ها وظیفه داشته دنده‌ها را در موقعیت صحیح خود جابجا کرده و درگیر کنند. اگر میل ماهک‌ها به درستی تنظیم نشده باشند، ممکن بوده دنده‌ها به طور کامل درگیر نشده و به راحتی از جای خود خارج شوند.
• نصب نادرست قطعات گیربکس: در هنگام تعمیر یا تعویض قطعات گیربکس، اگر قطعات به درستی نصب نشوند و تنظیمات لازم صورت نگیرد، عدم تطابق دنده‌ها و در نتیجه، از جا پریدن دنده ماشین روی می‌دهد.
• مشکلات در سیستم کنترل دنده: در گیربکس‌های اتوماتیک، سیستم کنترل دنده نقش مهمی در تنظیم و تعویض دنده‌ها دارد. هرگونه نقص در این سیستم می‌تواند منجر به تنظیم نادرست دنده‌ها و پریدن آن شود.

خرابی بلبرینگ‌ها در گیربکس نیز به طور غیرمستقیم احتمال پریدن دنده را مهیا می‌کنند، اگرچه این یک دلیل مستقیم و رایج نیست! بلبرینگ‌ها نقش حیاتی در کاهش اصطکاک و تسهیل چرخش روان قطعات متحرک در گیربکس دارند. هنگامی که بلبرینگ‌ها خراب می‌شوند، این مسئله فراهم شده که صداهای غیرعادی تولید کنند، لرزش ایجاد کنند و در نهایت باعث از بین رفتن تنظیمات دقیق دنده‌ها گردند. در نتیجه این ارتعاشات و لرزش‌ها باعث شده که دنده‌ها به درستی درگیر نشوند و تحت فشار، احتمال پریدن دنده افزایش یابد.

به علاوه، خرابی بلبرینگ ماشین می‌تواند منجر به افزایش اصطکاک و تولید حرارت بیشتر در گیربکس هم شود. این حرارت اضافی توانسته که به روغن گیربکس آسیب برساند و خواص روانکاری آن را کاهش دهد، که خود عاملی برای سایش بیشتر دنده‌ها و پریدن آن‌ها است. توجه داشته باشید که اگر خرابی بلبرینگ‌ها به موقع تشخیص داده و رفع نشود، می‌تواند به سایر قطعات گیربکس آسیب رسانده و منجر به مشکلات جدی‌تری شود.

🚗 بیشتر بخوانید: دلیل جا نرفتن دنده عقب چیست؟

از جا پریدن دنده ماشین، کابوسی برای هر راننده و نشانه‌ای از ناخوشی در قلب تپنده اتومبیل یعنی گیربکس است. این مشکل نه تنها تجربه‌ی رانندگی را مختل می‌کند، بلکه آسیب‌های جدی‌تر را در پی داشته و هزینه‌های گزاف تعمیرات را هم بر روی دست راننده می‌گذارد. اما نگران نباشید! با رعایت نکاتی کلیدی و انجام اقداماتی پیشگیرانه، می‌توان از این اتفاق ناخوشایند جلوگیری کرد. راهکارهای پیشگیری از پریدن دنده ماشین را بشناسید:

1. روغن گیربکس، اکسیر حیات گیربکس شما:

• به طور منظم سطح روغن گیربکس را بررسی کنید. کمبود روغن، اصطکاک بین قطعات را افزایش داده و زمینه را برای پریدن دنده فراهم می‌کند. از گیج روغن (در گیربکس‌های دستی) یا نشانگر سطح روغن (در گیربکس‌های اتوماتیک) بهره ببرید.
• روغن گیربکس با گذشت زمان و کارکرد، خواص خود را از دست می‌دهد. تعویض به موقع روغن، مطابق با دفترچه راهنمای خودرو یا توصیه متخصص، از اهمیت بالایی برخوردار است. از روغن مناسب و با کیفیت توصیه شده توسط سازنده استفاده کنید.
• هرگونه نشتی روغن را جدی بگیرید و در اسرع وقت نسبت به رفع آن اقدام نمایید. نشتی روغن نه تنها باعث کاهش سطح روغن می‌شود، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از آسیب‌دیدگی کاسه‌نمدها یا سایر قطعات گیربکس باشد.

2. تعویض دنده صحیح، هنری ظریف:

• کلاچ‌گیری کامل (در گیربکس‌های دستی): هنگام تعویض دنده، کلاچ را تا انتها فشار دهید. کلاچ‌گیری ناقص باعث درگیری ناقص دنده‌ها و آسیب‌دیدگی آن‌ها می‌شود.
• تطبیق دور موتور با سرعت خودرو: سعی کنید هنگام تعویض دنده، دور موتور را با سرعت خودرو هماهنگ کنید. تعویض دنده در دور موتور نامناسب، فشار زیادی به گیربکس وارد خواهد کرد.
• اجتناب از تعویض دنده ناگهانی: از تعویض دنده ناگهانی و با سرعت بالا خودداری کنید. این کار باعث ضربه زدن به دنده‌ها و افزایش احتمال پریدن آن‌ها می‌شود.
• استفاده صحیح از حالت‌های گیربکس (در گیربکس‌های اتوماتیک): با نحوه عملکرد حالت‌های مختلف گیربکس (مانند P, R, N, D) آشنا شوید و از آن‌ها به درستی استفاده کنید. در حین حرکت هرگز تغییر حالت نکنید.

3. نگهداری و بازرسی دوره‌ای، پیشگیری بهتر از درمان:

• به طور منظم گیربکس را توسط یک متخصص کاربلد بررسی نمایید. او می‌تواند علائم اولیه مشکلات گیربکس را شناسایی کرده و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
• به صداهای غیرعادی گیربکس (مانند زوزه کشیدن خودرو، تقه یا ساییدگی) توجه کرده و در صورت شنیدن هرگونه صدای مشکوک، به مکانیکی بروید.
• از بررسی و چک کردن اتصالات و اهرم‌های دنده غافل نشده و در صورت وجود هرگونه شل‌شدگی یا آسیب‌دیدگی، آن‌ها را تعمیر یا تعویض کنید.
• راهکار دیگر اینکه قطعات فرسوده گیربکس (بلبرینگ‌ها، دنده‌ها و...) را به موقع تعویض نمایید تا جلوی آسیب‌دیدگی سایر قطعات گرفته شود.

4. رانندگی اصولی، کلید سلامتی گیربکس:

• از رانندگی تهاجمی (مانند شتاب‌گیری و ترمزگیری ناگهانی) خودداری کنید، چرا که این نوع رانندگی فشار زیادی به گیربکس وارد خواهد کرد.
• در سربالایی‌ها از دنده‌های سنگین استفاده کرده تا فشار کمتری به گیربکس وارد شود و شاهد کم آوردن خودرو در سربالایی نباشید.
• رانندگی با سرعت بالا در مسافت‌های طولانی باعث افزایش دمای گیربکس و آسیب‌دیدگی آن می‌شود؛ پس از آن اجتناب کنید.

پریدن دنده در ماشین، موضوعی است که می‌تواند تجربه‌ی رانندگی را به شدت مختل و باعث بروز مشکلات جدی‌تری در سیستم انتقال قدرت شود. این پدیده معمولاً ناشی از عوامل متعددی مانند خرابی بلبرینگ، عدم تعویض به موقع روغن گیربکس، کلاچ‌گیری ناکامل یا رانندگی ناهموار است. برای اینکه شاهد از جا پریدن دنده ماشین نباشید، اهمیت بازرسی منظم، توجه به صداها و لرزش‌های غیرعادی، و رعایت اصول صحیح تعویض دنده بیش از پیش نمایان می‌شود و باید به آنها توجه کنید. لذا همواره می‌بایست به سلامت گیربکس و نحوه‌ی استفاده از آن دقت کرد تا سفری لذت‌بخش و ایمن را تجربه نمایید.