دلیل سفت شدن فرمان چیست؟

مهم‌ترین بخش سیستم هدایت خودرو فرمان است که وظیفه کنترل حرکات و تغییر مسیرها را بر عهده دارد؛ اما همانند سایر اجزای خودرو این بخش نیز می‌تواند درگیر مشکلاتی شود که به خاطر نقش کلیدی آن امنیت سرنشینان خودرو را تهدید می‌نماید. یکی از این مشکل‌ها، سفت شدن فرمان است که می‌تواند ناشی از چندین عامل باشد.

دلیل سفت شدن فرمان خودرو بر اساس شرایط گوناگونی رخ می‌دهد و یکی از این عوامل به مشکلات در سیستم هیدرولیک فرمان بر می‌گردد که این مورد به دلایلی همچون کمبود روغن هیدرولیک، نشت روغن و خرابی پمپ هیدرولیک اتفاق می‌افتد. عامل دیگر مشکلات مکانیکی یعنی سایش در بلبرینگ‌ها، مشکلات در جعبه فرمان و عدم تنظیم صحیح زوایا می‌باشد. عامل دیگر در سفت شدن سیستم فرمان مربوط به لاستیک‌ها است و فشار کم یا زیاد و یا سایش غیرطبیعی تایرها نیز می‌توانند بر روی فرمان تأثیر گذاشته و باعث سفت شدن آن شوند.

در این مقاله به طور مشخص در مورد سفت شدن این قسمت از ساختار جلوبندی ماشین صحبت می‌کنیم. دلایل سفت شدن فرمان ماشین را بررسی و راه حل‌هایی برای حل این مشکل ارائه می‌کنیم.

سیستم فرمان هیدرولیک به دلیل عملکرد مناسب و مقرون به صرفه بودن مدت‌هاست که در اغلب خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مدل جعبه فرمان، برای به حرکت در آوردن دنده‌ها از فشار هیدرولیکی استفاده می‌شود و به همین دلیل نیروی کمتری برای به دوران در آوردن غربیلک استفاده می‌شود.

یک سیلندر فلزی پوسته این جعبه فرمان را تشکیل می‌دهد و سایر اجزای آن شامل بازوی فرمان، پیچ و مهره‌های تنظیم کننده لقی، بست اتصالی، پینتون، یاتاقان پینتون، گردگیر و دنده شانه‌ای هستند. مهم‌ترین بخش جعبه فرمان دنده شانه‌ای و پینتون هستند که به آن‌ها راک نیز گفته می‌شود. پینتون به مارپیچ فرمان مرتبط است؛ حرکات چرخشی را از این مارپیچ گرفته و با تبدیل آن به حرکات عمودی به دنده‌های راک منتقل می‌کند.

در خصوص این قسمت از لوازم خودرو باید گفت که از اجزای «پمپ هیدرولیک، روغن هیدرولیک، سیلندر فرمان، لوله‌ها و اتصالات و مخزن» تشکیل شده است و نگهداری و بررسی منظم این سیستم می‌تواند از بروز مشکلات و خرابی‌های احتمالی جلوگیری کند.

در ادامه مهم‌ترین دلایل اصلی سفت شدن فرمان برشمرده خواهد شد که عدم توجه به آن‌ها خطرات جانی و مالی جبران ناپذیری را به دنبال دارد. لیست این عامل‌ها عبارت هستند از موارد زیر:

1. تنظیم نبودن باد تایرها
2. اندازه رینگ و لاستیک
3. تسمه هیدرولیک
4. تسمه پروانه
5. تسمه V
6. سطح روغن هیدرولیک
7. پمپ هیدرولیک
8. جعبه فرمان
9. سیبک فرمان
10. جک دو طرفه هیدرولیک
11. کمربند فرمان
12. ورود هوا به فرمان

در زمان سفت شدن فرمان اولین نکته‌ای که لازم است مورد بررسی قرار گیرد باد لاستیک‌هاست. فشار تایرها باید متناسب با مقدار توصیه کارخانه باشد. این مسأله به ویژه در چرخ‌های جلو می‌تواند مشکل ساز باشد و به عنوان نمونه ناهمواری لاستیک‌ها ممکن است انحراف خودرو از مسیر حرکت را در پی داشته باشد.

استفاده از رینگ‌ها و لاستیک‌های پهن به دلیل آج‌های درشت، اصطکاک بیشتری تولید می‌نماید که موجب سفت گردیدن فرمان هیدرولیک خواهد شد.

در زمان روشن بودن خودرو، تسمه پروانه در حال حرکت مداوم است، هر گونه مشکل در این تسمه، حرکت چرخ‌ها را مختل کرده و در نتیجه تغییر مسیر و حرکت چرخ‌ها به نیروی بیشتری نیاز پیدا می‌کنند و در نتیجه موجب سفتی  فرمان می‌شود. تسمه پروانه جزء مهم‌ترین لوازم یدکی خودرو محسوب شده که می‌بایست در هر زمانی که نیاز به تعویض داشت، آن را عوض کرد.

تسمه V یا تسمه شیاری، نوعی تسمه است که به منظور انتقال نیروی مکانیکی در موتور خودرو و دیگر ماشین‌آلات به کار رود. این تسمه به شکل V طراحی شده و درون پولی‌ها قرار می‌گیرد. خرابی و یا شل شدن این تسمه انتقال نیرو به پمپ را دچار مشکل کرده و چرخش فرمان دچار مشکل گردیده و برای حرکت فرمان به نیروی بیشتری نیاز است.

کاهش سطح روغن هیدرولیک فشار در این سیستم را کمتر نموده که به نوبه خود فرمان سفت شده و امکان داشته به سایر قطعات موجود در این سیستم آسیب وارد شود. این مشکل با شنیده شدن صدای جیغ مانند در هنگام چرخش فرمان خود را نشان می‌دهد. کاهش این روغن می‌تواند به دلیل نشتی شلنگ‌های فشار قوی و فشار ضعیف و جعبه دنده باشد. همچنین وجود روغن قدیمی نیز توانسته که منجر به بروز این مشکل گردد، به همین دلیل لازم است این روغن در زمان مناسب تعویض گردد تا از اصطکاک بیش از حد فرمان جلوگیری شود.

فرسایش فیزیکی پمپ هیدرولیک توان عملکردی این قطعه را کاهش می‌دهد که به نوبه خود سفتی این قسمت از اتومبیل را به دنبال دارد. این مشکل که معمولا در خودروهای قدیمی‌تر رخ می‌دهد با شنیده شدن صدای جیغ و زوزه مانند خود را نشان خواهد داد. علاوه بر این محکم نبودن اتصالات نیز بر روی فشار این پمپ اثر منفی گذاشته و موجب سفت شدن سیستم فرمان در حین چرخش می‌شوند.

آسیب به جعبه فرمان نیز از موارد دیگری هست که سفتی در فرمان را در پی دارد. جعبه فرمان با تبدیل حرکت چرخشی فرمان به حرکت خطی، چرخش چرخ‌ها را در پی خواهد داشت؛ بنابراین وجود هر گونه مشکل در این سیستم موجب افزایش مقاومت چرخ‌ها و سفت شدن این می‌گردد. نشانه این مشکل سفت بودن فرمان در زمان سرد بودن خودرو و نرم شدن مجدد آن در زمان گرم بودن خودروست.

سیبک فرمان یکی از لوازم یدکی با اهمیت است که نقش آن، اتصال چرخ‌ها و بدنه به یکدیگر است و از اصطکاک جلوگیری می‌نماید. در صورت خرابی یا آسیب به سیبک حرکت روان و نرم آن مختل گشته و اصطکاک بین سیبک و سایر قطعات، حرکت سفت و سخت چرخ‌ها در حین حرکت شکل می‌گیرد. به این ترتیب با محدود شدن حرکت آزادانه چرخ‌ها برای چرخش و حرکت به نیروی بیشتری بر فرمان نیاز است و شاهد سفتی خواهیم بود.

یکی از قطعات دیگری که در زمان سفت بودن فرمان نیاز به بررسی دارد جک دوطرفه است که خرابی آن سفت شدن فرمان به ویژه در زمان چرخیدن را به دنبال دارد.

وجود شکستگی یا ترک در این قطعه پیچش فرمان را دچار مشکل می‌کند و برای رفع این مشکل لازم است قرقره بررسی و نسبت به تعویض قطعات آسیب دیده اقدام شود.

بیشتر بخوانید: علت از کنترل خارج شدن فرمان خودرو چیست؟

وجود هوا در فرمان نیز ممکن است سفت شدن این قطعه در زمان چرخش خودرو را در پی داشته باشد. برای رفع این مشکل نیاز است به تعمیرکار متخصص رجوع شود تا به صورت کارشناسی رفع گردد.

همچنین مشکلاتی نظیر میل فرمان آسیب دیده، نشتی و کثیف بودن روغن، باد لاستیک‌ها، تسمه و پمپ هیدرولیک معیوب، امکان داشته منجر به سفت شدن فرمان به یک سمت شوند. سفتی در فرمان گاهی در هوای سرد مثلا اول صبح رخ داده که دلیل آن مشکلات میل فرمان می‌باشد. میل فرمان به مرور زمان دچار فرسودگی می‌شود و مشکل خود را به صورت حرکت سفت فرمان در زمان روشن شدن خودرو نشان می‌دهد. زمانی که سفت شدن در فرمان بعد از گرم شدن خودرو اتفاق بیفتد احتمالا مشکل از نشتی روغن یا پمپ هیدرولیک است.

عملکرد ناصحیح پمپ هیدرولیک، خود را در هنگام چرخیدن به ویژه در پیچ‌های تند فرمان نشان می‌دهد. این نکته نیز قابل توجه هست که در سرعت‌های پایین وجود روغن کثیف حرکت فرمان را نسبت به سرعت‌های بالا سریع‌تر فراهم می‌نماید؛ این نکته به ویژه بعد از خریداری خودروهای دست دوم نیاز به بررسی است.

تمامی دلایلی که سفتی فرمان در خودرو را ایجاد نموده، ذکر کردیم و حالا سوال اینجاست که بعد از سفت شدن، چگونه فرمان خودرو را نرم کنیم؟ در این زمینه، با روش‌های زیر می‌توان مشکل سفت بودن فرمان خودرو را رفع نمود.

یکی از این راهکارها تعویض روغن پمپ می‌باشد. باید دانست که روغن موجود در پمپ هیدرولیک به مرور دچار آلودگی می‌شود، بنابراین لازم است در زمان مناسب تعویض گردد. تعمیر و تعویض تسمه‌ها نیز روش دیگرست. در صورت وجود هر گونه مشکل در تسمه‌ها لازم هست تا قطعه آسیب دیده تعویض و یا در صورت امکان تعمیر گردیده تا مشکل سفت شدن در فرمان خودرو برطرف شود. 

همچنین تعمیر جعبه فرمان برای رفع سفتی فرمان مفید است. در صورت خرابی و یا فرسودگی جعبه فرمان باید نسبت به تعمیر آن اقدام نمود و از آنجایی که تعمیر این قطعات کار پیچیده‌ای است حتما لازم بوده این کار توسط مکانیک متخصص صورت گیرد. این خرابی یا مشکل می‌تواند نشتی، قطعات آسیب دیده، وجود اختلال در اتصالات و یا دنده باشد. به قطعه پمپ هیدرولیک هم باید توجه داشت که اگر متوجه مشکل شدید، باید به تعمیرگاه مراجعه کنید. نکته آخر اینکه محل قرارگیری تسمه‌ها، روی قرقره‌های پمپ هیدرولیک می‌باشد و باید با سفت کردن آنها، اقدامات لازم جهت محکم کردن این تسمه‌ها صورت گیرد.

تشخیص سفت شدن قسمت فرمان شامل موارد زیر است:

• احساس مقاومت

وقتی که فرمان را می‌چرخانید، اگر احساس کنید که فرمان به سختی حرکت می‌کند یا مقاومت زیادی دارد، این می‌تواند نشانه‌ای از سفت شدن فرمان باشد.

• صدای غیرعادی

در هنگامی که در چرخاندن فرمان صدای جیرجیر یا خرخر بشنوید، امکان داشته وجود مشکل در سیستم فرمان را نشان بدهد.

• حرکت غیرطبیعی

اگر فرمان به سمت راست یا چپ متمایل شود یا در حین حرکت به راحتی به مرکز برنگردد، احتمالا با سفتی در فرمان روبرو شده‌اید.

• تغییرات در عملکرد

زمانی که در سرعت‌های مختلف احساس نموده فرمان تغییر می‌کند یا در سرعت‌های بالا سفت‌تر می‌شود هم، دیگر نشانه از مشکل است.

• مشکلات در پارک کردن

نشانه آخر این‌ست که هنگام پارک کردن یا حرکت در مکان‌های تنگ، فرمان به سختی بچرخد و راننده را به زحمت انداخته که قبلا نبوده‌ست.

در این مقاله از رسانه باماشین دلایل متعدد سفت شدن فرمان هیدرولیک مورد بررسی قرار گرفت و راه‌حل‌هایی به جهت رفع این مشکل ارائه شد. از آنجایی که فرمان یکی از قطعات مهم و کلیدی در حرکت خودرو محسوب می‌شود، شناخت انواع مشکلات آن و روش‌های مواجه با این مشکلات می‌تواند در جهت حفظ امنیت صاحبان خودرو و سایر افراد و کاهش خسارات تأثیر مثبتی داشته باشد.

از مجله خودرو باماشین خواندن این مقالات نیز مفید است:

علت زوزه کشیدن خودرو هنگام گاز دادن

چگونه بفهمیم روغن موتور تقلبی است؟

علائم خرابی دسته موتور شماره 1

در سایت با ماشین می‌توانید «قیمت آنلاین خودرو داخلی» و «قیمت آنلاین خودرو خارجی» را مشاهده کرده و «محاسبه قیمت خودرو کارکرده» را به آسانی انجام دهید.